Niet iedereen voelt zich man of vrouw. Om daaraan tegemoet te komen, worden niet alleen toiletten genderneutraal, de taal ook. Een blog over waarom ik liever niet de voornaamwoorden ‘hen/hun’ gebruik.
Taal verandert. Hoewel ik zelf nogal conservatief ben als het op onze Nederlandse taal komt, laat ons spreken en schrijven zien in wat voor tijd we leven. Zo zie je dat het Engels steeds meer invloed op het Nederlands krijgt. Maar ook in een samenleving die steeds inclusiever wordt, verandert de taal. Was een tijdje geleden ‘gehandicapte’ nog zeer gangbaar, tegenwoordig wordt dit vervangen door ‘mensen met een handicap’, of beter nog: ’mensen met een beperking’. Maar ook andere groepen zorgen ervoor dat onze taal verandert. Want wat als je je geen man of vrouw voelt, dan wil je niet met ‘hij’ of ‘zij’ aangesproken worden. Alternatieven kunnen dan zijn ‘hen/hun’ of ‘die/diens’. Zelf vind ik ‘diegene/diens’ het natuurlijkst klinken.
Onnatuurlijk
Voordat ik dat ga uitleggen, even een stap terug. Er zijn namelijk mensen die vinden dat persoonlijke voornaamwoorden voor een persoon anders dan ’hij’ of ‘zij’ niet kunnen. ‘Hen/hun’ zou onnatuurlijk klinken. Dat is ook zo. ‘Hen/hun’ wordt nu nog voornamelijk in het meervoud gebruikt en dan is ‘hen’ ook nog een meewerkend voorwerp in plaats van een persoonlijk voornaamwoord. Toch zijn er mensen die nog gekkere taalkeuzes maken. Zijn gebruiken het bezittelijk voornaamwoord ‘hun’ als persoonlijk voornaamwoord: ‘Hun hebben koffie gedronken’. In plaats van dat je het woord ‘hun’ daarbij verruimt binnen de woordsoort ‘bezittelijk voornaamwoord’, wat gebeurt als je ‘hun’ ook enkelvoudig gebruikt, geef je bij ‘hun hebben’ een hele nieuwe functie aan het woord. Het is niet langer een bezittelijk voornaamwoord, maar een persoonlijk voornaamwoord.
Benadrukte vorm
Maar ook ik vind ‘hen/hun’ onnatuurlijk klinken. Je zou kunnen zeggen dat we hieraan moeten wennen. In de Angelsaksische wereld lijkt ‘they/them’ al ingeburgerd, waarom kan het dan in het Nederlands niet? Ik denk dat dat niet hoeft. ‘Die/diens’ is namelijk veel natuurlijker in onze taal. ‘Diens’ bestaat al in de vorm van een bezittelijk voornaamwoord. Dit is van oudsher de samentrekking van ‘van hem, van die man’, maar wie gebruikt nog het vrouwelijke ‘dier’? ’Die’ wordt namelijk al als aanwijzend voornaamwoord gebruikt, zeg maar de benadrukte vorm van het persoonlijk voornaamwoord: “Theo? Nee, díé heb ik nog niet gezien, Hans wel.” Het is dus een kleine stap om ‘die’ te gebruiken als persoonlijk voornaamwoord. Het hoeft alleen maar zo vaak gebruikt te worden dat het de benadrukte lading verliest.
Die ene
Toch vind ik ‘die’ als persoonlijk voornaamwoord wat afstandelijk klinken. Bijna alsof je een mens tot een object reduceert. Gelukkig heeft de Nederlandse taal mooie alternatieven in de woorden ‘degene’ en ‘diegene’. Dit zijn allebei aanwijzend voornaamwoorden, waarbij ‘diegene’ nog meer nadruk heeft dan ‘degene’. Je hebt het namelijk niet over een willekeurig ‘gene’, maar die ene ‘gene’. Ik geef de voorkeur aan ‘diegene’. ‘Degene’ kan namelijk onbepaald zijn: “Degene die klaar is, mag vertrekken.” ‘Diegene’ heeft daarentegen de connotatie dat het om een bepaald persoon gaat, het is ‘die ene’, weet je wel. Daarom gebruik ik als ik het over willekeurige personen heb, of het nou in een tekst is of wanneer ik optreed, bij voorkeur de woorden ‘diegene’ en ‘diens’. Maar ik ben maar een man, diegene voor wie non-binair diens genderidentiteit is, houdt het laatste woord.
