Sinds een tijdje zet ik een stukje tekst tussen vierkante haakjes wanneer ik een bericht met een foto post op social media. Dat stukje tekst beschrijft dan de foto. Laatst vroeg ik aan mijn tante wat zij van mijn posts vindt. ‘Prima,’ zei ze, maar die stukjes tekst tussen haakjes vond ze ‘een beetje kinderachtig of zo.’ Toen ik vertelde waar die teksten voor dienen, werd ze enthousiast en vond ze dat ik er een blog aan moest wijden. Bij dezen een column over ondertiteling, alt-teksten en duidelijke linkjes.
Spraak zonder geluid
Je ziet ze steeds meer: filmpjes op social media met ondertiteling. Handig voor als je in de trein bent en per ongeluk je oortjes bent vergeten. Zonder dat je het geluid hoeft aan te zetten, kan je de boodschap van dat filmpje meekrijgen. Voor mensen met een auditieve beperking is dit geen mooi voordeeltje, maar bittere noodzaak. Want zij kunnen gesproken taal niet begrijpen. Sommigen van hen zijn getraind in liplezen, maar het lezen van lippen kost best veel inspanning en lukt alleen als de lippen van de spreker duidelijk in beeld zijn. Anderen zijn opgegroeid met Nederlandse gebarentaal en hebben het Nederlands pas in tweede instantie geleerd – een taal met een heel andere grammatica. Hoewel zij het beste communiceren in Nederlandse gebarentaal, weten zij zich wel te redden met de Nederlandse taal.
Geen behoefte
Voor mensen met een visuele beperking is het minder makkelijk meekomen. Zij kunnen beelden moeilijk of niet zien en zij zijn dus aangewezen op een tekstuele of mondelinge omschrijving ervan. En waar het bij gesproken taal voor mensen zonder handicap nog wel handig is als er ondertiteling is bij een filmpje, heeft niemand zonder een visuele beperking behoefte aan een beschrijving van wat ze zelf ook wel zien. Zie alleen al de opmerking van mijn tante in de lead van dit blog. Het is voor mensen met een visuele handicap daardoor minder vanzelfsprekend om mee te komen dan mensen met een auditieve handicap. Wanneer je een social media-post toegankelijk wil maken voor iedereen, moet je ook denken aan mensen met een visuele beperking.
Onzichtbare tekst
Bij een normale website kun je foto’s vergezellen van zogenaamde ‘alt-teksten’. Dit zijn teksten die de foto op een zakelijke manier visueel beschrijven. Deze teksten zie je alleen op een website als het plaatje zelf niet werkt, maar een brailleregel of voorleessoftware kan deze teksten wel altijd oproepen. Zo kan iemand met een visuele handicap zich een beeld vormen van een website zonder de beelden zelf te hoeven zien. Alleen: buiten LinkedIn om bieden de social media-platformen deze functie nog niet aan (en eerlijk gezegd durf ik ‘m bij LinkedIn ook niet te gebruiken). Daarom ontstaat er langzaamaan steeds meer de gewoonte om die alt-tekst in de post zelf te plaatsen, tussen vierkante haakjes voorafgegaan door zoiets als ‘foto-id’ of ‘beschrijving foto.’
Hier
De tekst die mijn tante ‘mwoah’ vond, was dus helemaal niet voor haar bedoeld. Het geeft maar weer aan dat we er nog helemaal niet aan gewend zijn om inclusief te denken. Dat zie je ook wanneer mensen een linkje plaatsen. Meestal wordt dat linkje alleen op het woord ‘hier’ geplaatst. Het vervelende is alleen dat iemand met een visuele handicap op een website vaak navigeert op basis van die links. Diegene kan in één keer alle links van een hele website opvragen, waardoor je niet alle pagina’s hoeft af te lopen om te vinden wat je zoekt. Dat scheelt behoorlijk wat tijd. Maar: als diegene vervolgens tientallen keren het woord ‘hier’ tegenkomt, is het nog niet duidelijk waar dat dan heengaat. Beter is het dus de link te plaatsen op een duidelijke omschrijving: ‘Hier vindt u meer informatie over digitale toegankelijkheid.’ Nou, meer hoef ik dan niet te zeggen.
