Het VN-verdrag Handicap schrijft een samenleving voor waarin mensen met een handicap een leven kunnen leiden gelijkwaardig aan mensen zonder een handicap. Maar hoe ziet dat er concreet uit? Aflevering 8: ook na het vaststellen van haar diagnose kreeg Lune niet de hulp waar ze op gehoopt had.
VN-verdrag Handicap artikel 24 lid 2d: “De Staten die Partij zijn erkennen het recht van personen met een handicap op onderwijs. Teneinde dit recht zonder discriminatie en op basis van gelijke kansen te verwezenlijken, waarborgen Staten die Partij zijn een inclusief onderwijssysteem op alle niveaus en voorzieningen voor een leven lang leren (…). Bij de verwezenlijking van dit recht waarborgen de Staten die Partij zijn dat (…) personen met een handicap, binnen het algemene onderwijssysteem, de ondersteuning ontvangen die zij nodig hebben om effectieve deelname aan het onderwijs te faciliteren.”
Lune van den Berg (23) houdt ervan om non-fictie- en filosofieboeken te lezen. Ze schrijft zelf poëzie en korte verhalen, en als ze een frisse neus wil halen, is ze in het bos te vinden. Lune zet zich graag in om ervoor te zorgen dat iedereen mee kan doen in de samenleving. Dat doet ze als student-assistent voor studenten met een handicap aan de Hogeschool Utrecht. Maar de master Kwaliteit van Samenleven die ze nu aan de Universiteit van Humanistiek volgt, verraadt dat haar ambities verder liggen. Dit ligt na aan haar hart, Lune heeft ADHD.
Wat is het probleem?
“Ik kom uit een gezin waarin iedereen neurodivers is. Thuis ervaarde ik daarom nooit problemen, er werd niet eens over gepraat. Op school moest ik altijd harder werken om net zulke cijfers te halen als ieder ander. Vooral met de bètavakken had ik moeite. Ik wist al vroeg dat ik buiten de norm viel, en docenten gaven dat ook aan. In de 4e liep ik zowel in mijn schoolprestaties als sociaal vast. Op mijn 16e heb ik me daarom uit eigen beweging laten onderzoeken, en toen bleek dat ik ADHD heb. Triomfantelijk ging ik met mijn diagnose terug naar school in de hoop dat ik hulp zou krijgen, maar ik kreeg extra tijd bij toetsen en dat was dat. Op het hbo precies hetzelfde.”
Hoe heb je het opgelost?
“Ik ben altijd een open en kritische leerling geweest. In de klas gaf ik aan waar ik behoefte aan had en als student zorg ik ervoor dat docenten oog voor mij hebben. Ze checken bij me of ik de opdracht snap, benadrukken de leuke lesstof of zorgen voor meer pauzes.”
Wat is de ideale situatie?
“Het had fijn geweest als er een gesprek was geweest over waar ik behoefte aan heb. Daarbij is het door mijn ADHD voor mij niet makkelijk om dat goed te bedenken. Het werkt het beste als ik samen met iemand stap voor stap kan kijken naar welke hulp ik nodig heb om gewoon mee te kunnen doen. Zo had ik op de middelbare school hulp willen hebben bij plannen. Ik snap overigens nog steeds niet waarom ik wiskunde moest doen. Het was haast onmogelijk om daar voldoendes voor te krijgen en ik doe er nu niets meer mee. Ruimtelijk inzicht kan je ook op andere manieren aanleren.”
Juridische reflectie
Jurist VN-verdrag Handicap Jiska Ogier: “Inclusief onderwijs is al langer een pijnpunt in Nederland. Vanuit veel ouders, leerlingen en belangenorganisaties klinkt kritiek op de Nederlandse invulling van ‘passend onderwijs’. Die zorgen worden gedeeld door het VN-comité inzake de rechten van personen met een handicap. In de concluding observations van september 2024 werd onderwijs zelfs als een van de prioriteiten aangemerkt waarin Nederland grote stappen moet zetten. Volgens het Comité zijn er te weinig concrete plannen en tijdlijnen, is het onderwijs te weinig inclusief, worden docenten te weinig onderwezen over omgaan met studenten met een handicap en worden er te weinig ‘redelijke aanpassingen’ (reasonable accommodations) gedaan. Daarbij heeft het Comité ook expliciet aandacht voor het tertiaire onderwijs, zoals het hbo. Kijkend naar het uitgangspunt ‘Niets over ons, zonder ons’ is de suggestie die Lune doet eigenlijk ontzettend logisch en simpel: ga met een student in gesprek, hoor wat er nodig is en kijk dan samen hoe je dit mogelijk kunt maken. Wat er precies nodig is en of die aanpassing redelijkerwijs van de onderwijsinstelling gevraagd kan worden, zal per student verschillen. Maar een gesprek aangaan en luisteren lijkt me in ieder geval een redelijke vraag.”
