Het is de jaarlijkse Week van de Toegankelijkheid. Deze richt zich dit jaar op sociale toegankelijkheid en heeft als titel ‘Gewoon welkom’. Gaat het bij fysieke en digitale toegankelijkheid vooral om praktische dingen, sociale toegankelijkheid reikt nog veel verder.
Alien
Soms moet ik aan iemand drie keer uitleggen dat ik een vol glas ergens anders neergezet wil hebben. Dat glas staat dan in de weg, maar ik durf het op dat moment niet zelf op te tillen, bang dat ik de helft mors. De ander lijkt maar niet te begrijpen wat ik vraag. In mijzelf ontstaat er frustratie: hoe kan het dat je dat niet snapt? Zie je dan niet dat het voor mij niet lukt dat zelf te doen? Op zo’n moment voel ik mij een alien in een verkeerde wereld, en als ik niet oppas, word ik er mistroostig van. Alsof ik een vreemde taal spreek, alsof ik bepaalde codes niet ken. Ik voel mij niet volkomen welkom.
Houding en gedrag
Sociale toegankelijkheid vraagt relatief veel van mensen zonder een handicap. Bij fysieke toegankelijkheid kun je nog wel voorstaan met het weghalen van een drempel en het verstrekken van rietjes. Ook digitale toegankelijkheid is niet zo moeilijk: je huurt iemand in die gespecialiseerd is in het bouwen van een toegankelijke website en je toetst je vormgeving aan een aantal voorwaardes. Tuurlijk, je moet er wel op komen, maar je hoeft er niet per se je hele beleid op aan te passen. Bij sociale toegankelijkheid wordt er echter van je gevraagd je hele houding en gedrag te veranderen. Je moet er namelijk vanuit gaan dat niet iedereen leeft volgens de manier die jij bedacht hebt en de crux zit ‘m erin dat je daar vervolgens naar kan handelen.
‘Té onpraktisch’
Een tijdje geleden schreef ik over het feit dat het Concertgebouw geen rietjes verstrekt. Waren ze eerst nog op zoek naar een duurzaam alternatief, in april werd mij medegedeeld dat ze het verstrekken van rietjes als ‘té onpraktisch en té weinig courant’ beschouwen. Op dit punt wordt een probleem dat in eerste instantie over fysieke toegankelijkheid gaat, een probleem in de sociale toegankelijkheid. Want kennelijk ben ik het als bezoeker niet waard om rietjes voor te verstrekken. ‘Je neemt je eigen rietje maar mee of drink anders maar niets,’ is eigenlijk de boodschap. En nou snap ik ook wel dat je ergens een grens moet trekken, maar om die al bij de rietjes te leggen. Het Concertgebouw wil graag dat iedereen zich welkom voelt, maar handelt daar niet naar.
Triviale dingen
Ik ben de eerste die toegeeft dat wij mensen met een handicap hier ook een rol in hebben. Want als je geen handicap hebt, weet je niet hoe het voelt als de wereld niet op jouw leest geschoeid is. En juist dat gevoel heb je nodig om inclusief te kunnen handelen. Ik geef mensen graag een inkijkje in mijn wereld om te laten zien dat de meest triviale dingen niet vanzelfsprekend zijn. Maar uiteindelijk schrijft het sociale model voor dat de verantwoordelijkheid niet ligt bij de mensen met een handicap zelf, maar bij de omgeving. Dat ik hulp niet drie keer hoef te vragen en het Concertgebouw meteen toegeeft dat ze een steek hebben laten vallen en die maar al te graag willen oplossen. Uiteindelijk zijn we allemaal mensen en willen we graag gezien worden om wie we zijn.
